قبرستان پینه شلوار تبریز، قرستانی شگفت انگیز در میان دیدنی های تبریز

در بعضی روستاهای شهرهای ایران، قبرستان های خاصی پیدا می شوند که قدمت بسیاری از آنان، تاریخچه یک روستا را نشان می دهند و در این مورد،

قبرستان پینه شلوار تبریز قدمت منطقه شادباش مشایخ را می رساند. گورستان تاریخی پینه شلوار تبریز هم یکی از آرامگاه های دسته جمعی است، قدمت آن به پیش از ظهور اسلام می رسد که

قبرستان تاریخی خالد نبی هم در اطراف آن قرار دارد و از جاهای دیدنی تبریز محسوب می شوند. روستای شادباش مشایخ از توابع شهر تبریز، جایی است که این قبرستان تاریخی و آرامگاه دسته جمعی قرار گرفته است. از آنجا باید نام این قبرستان تاریخی را آرامگاه نامید که سنگ های افراشته و عمودی برای سنگ قبر و نمادهای خاصی در آن استفاده شده است. گفته می شود که قدیمی ترین قبرستان تبریز همین جاست و طوری که اهالی بومی این منطقه می گویند، افراد زیادی به امید پیدا کردن گنج، زمین های باستانی این قبرستان شادباش مشایخ را در بین

جاهای دیدنی تبریز کنده و زیر و رو کرده اند.

موقعیت جغرافیای قبرستان پینه شلوار

بهترین آدرس برای رسیدن به قبرستان پینه شلوار تبریز، پارک ائل گلی است، پارکی که خودش یکی از زیباترین جاهای دیدنی تبریز به حساب می آید. روستای تاریخی شادباش مشایخ که پینه شلوار در آن قرار دارد، فقط سه چهار کیلومتر با ائل گلی فاصله دارد، مسیری که در جنوب شرقی تبریز و بخش شرقی این روستا است. آب و هوای خنک منطقه شادباش مشایخ به دلیل قرار گرفتن در کنار کوه سهند بوده که حتی تابستان های خنکی هم دارد. خود کوه سهند، می تواند دلیلی باشد که این گورستان باستانی، این همه زیبایی را در خود جای داده است. با اینکه دارای قله های آتشفشانی است، اما معادن سنگ زیادی در اطراف آن وجود دارد و مردم تبریز نیز از این سنگ ها برای ساخت و ساز استفاده می کنند.

تاریخچه و نمادهای قبرستان شادباش مشایخ پینه شلوار

سنگ قبرهای خاص و متفاوتی در این قبرستان تاریخی دیده می شود. از جمله سنگ افراشته های قبرستان تاریخی خالد نبی که به شکل آلت انسان ساخته شده و اثری از سنگ نوشته یا کتیبه روی آن دیده نمی شود. به گفته اهالی منطقه و مردم بومی، به جز خالد نبی، آرامگاه تعدادی از مشایخ و عرفا و امرای قرن های هفتم و هشتم و نهم هجری قمری تبریز نیز در اینجا قرار دارد. بسیاری از اشیای قیمتی و کهن گورستان تاریخی پینه شلوار تبریز به صورت شبانه و توسط غارتگران میراث فرهنگی یده و این آرامگاه ها بارها و بارها زیر و رو شده اند. مردم محلی تلاش زیادی کرده اند تا این موضوع را با ارسال گزارش های مختلف به اطلاع مسئولان برسانند، اما اعتنایی به آن ها نشده است.

دوره های تاریخی در قبرستان پینه شلوار

سه دوره مختلف تاریخی با نوع ساخت سنگ قبرها در گورستان تاریخی پینه شلوار تبریز قابل تشخیص است:

1) سنگ قبر به شکل آلات تناسلی مردانه و نه. به نظر می رسد سنگ قبرهایی که به شکل آلت تناسلی نه بوده، توسط غارتگران از بین رفته و در حال حاضر در این قبرستان و در بین جاهای دیدنی تبریز دیده نمی شوند.

2) سنگ قبرهایی که از جنس سنگ خارا ساخته شده، به نظر می رسد که مربوط به ارامنه مهاجر این منطقه هستند. مشابه این سنگ ها در تبریز و شهرهای دیگر این استان از جمله اهر، مراغه، خوی و اردبیل دیده می شود. روی سنگ های این قبرها، نشانه ای از حروف الفبایی نیست، شناسنامه ای واقعی ندارند و شکل آن ها شبیه به سنگ قبرهای مشابه در آرامستان مریم ننه مارالان ساخته شده است.

3) سنگ قبر اسلامی که متن ها و تاریخ درج شده روی آن ها تازه تر است. این سنگ قبرها اندازه کوچکتری دارند و مشخصات و سال تدفین روی آنان و در بین

جاهای دیدنی تبریز با خط کوفی حکاکی شده است.

سوال بزرگ، سنگ قبرهای متفاوت

حضور سه نوع سنگ مزار متفاوت در این قبرستان تاریخی، ما را با یک سوال متفاوت روبرو می کند. اینکه این سه نوع جمعیت ساکن مختلف در منطقه که هیچ انطباق فرهنگی با یکدیگر ندارند، چه طور در قبرستان پینه شلوار تبریز کنار همدیگر مدفون شده اند؟! اجزای فرهنگی به کار رفته در این سه نوع سنگ قبر، هیچ ارتباطی به یکدیگر ندارند. به این سه دوره تاریخی، قبرهای مربوط به ساکنین فعلی و معاصر روستای شادباش مشایخ را هم اضافه باید کرد. سوراخ هایی در کنار سنگ قبرها بوده که به شکل مربع یا مستطیل و در بالای سنگ قبر قرار دارند. مردم محلی و بومی در مورد آن ها می گویند که روستاییان در این سوراخ ها آب و دانه می ریختند تا پرندگان از آن تغذیه کنند و ثوابی برای صاحب قبر برسانند، اما نکته ای که مشاهدات تاریخی در بین جاهای دیدنی تبریز به ما می گویند، این است که این سنگ ها به صورت سوراخ (مادگی) و برآمدگی (نرینگی) ساخته می شدند تا بتوان سنگ ها را به هم پیوند داد، تکنیکی که امروز در سنگ تراشی و نجاری هم کاربردهای زیادی دارد.

چه بر سر نمادهای افراشته آمده است؟

به نظر نمی رسد که نبود حتی یک نماد افراشته سالم در این قبرستان تاریخی، کاری غیر عمد باشد. سرتاسر این قبرستان در بین جاهای دیدنی تبریز، حتی یک نماد افراشته و سالم پیدا نمی شود تا بتوان از روی آن، تحقیقات باستان شناسی درستی انجام داد. نظم خاصی در قرار گرفتن سنگ قبر و آرامگاه ها دیده نمی شود. برای پیدا کردن یک سنگ متفاوت هم نیاز به جستجوی موشکافانه نیست. آن ها همه جای قبرستان حضور دارند. این سنگ ها در مقابل باد و باران و گرما و سرما دچار فرسایش شده و قدمت آن ها به خوبی نشان می دهد که سنگ خارای سخت چه طور در مقابل حوادث طبیعی مقاومت می کند.

آرامگاه بزرگان قبرستان شادباش مشایخ

به غیر از قبرستان تاریخی خالد نبی که به طور خاص به آن اشاره شد و از معروف ترین جاهای دیدنی تبریز است، آرامگاه بزرگان دیگر هم در اینجا یافت می شود، از جمله سلطان اویس بن امیر شیخ حسن بزرگ ایلکانی که دومین سلطان جلایریه بوده است. او بعد از پدرش، مشهورترین سلطان این منطقه بوده و به شجاعت و شعردوستی و عارف مسلکی و همچنین تربیت بالا شناخته می شده است. او قلبی رئوف داشته و پادشاهی عادل بوده که طبع کریمی هم داشته و عرفا و مشایخ و شعرای زیادی را می شناخته است. یکی از مسافرین اروپایی که به ایران سفر کرده و تبریز را دیده است، نوشته که در تبریز عمارتی به نام دولتخانه ساخته شده است که هزاران اتاق و منزلگاه داشته و برای پذیرایی مسافرین آماده هست. با این حال، در مورد دیگر دفن شدگان این قبرستان تاریخی اطلاعات دقیق و درستی در دست نیست و نمی توان نماد فلسفه ها و تاریخ آن را از روی این مخروبه باستانی پیدا کرد. با این حال گورستان تاریخی پینه شلوار تبریز و نمادهای خاصش همچنان ناشناخته و منحصر به فرد باقی می مانند.