بهار، زیباترین فصل سال است. فصلی که درختان سر از خوابی طولانی بر می دارند و آبستن شکوفه ها می شوند. زمین شور گذشته را از سر می گیرد و عازم مهمانی بهار می شود. چه بهتر که برای نوروز 98 خود و خانواده برنامه ای نو داشته باشیم.
شهر مشهد مقدس، هر ساله در این ایام میزبان هزاران عاشق خسته است که به مهمانی امام مهر و پاکی می روند. چه بهتر که ما هم مهمان او باشیم تا سالی نکو را تجربه کنیم. با من همراه شوید تا در تور
جاهای دیدنی مشهد شما را به قسمت های مختلف حرم امام رضا ببرم. در این مقاله همچنین از محل دقیق قبر امام رضا در حرم و مساحت کل حرم امام رضا نیز آگاهی خواهید یافت.
مشهد، شهری در شمال شرقی ایران و مرکز استان خراسان رضوی است. این شهر در زمان افشاریان، پایتخت ایران بود. جاهای دیدنی مشهد با 351 کیلومتر مربع مساحت، دومین شهر پهناور ایران بعد از شهر تهران است. این شهر به واسطه وجود
حرم علی بن موسی الرضا، هشتمین امام مذهب شیعه، سالانه پذیرای بیش از 27 میلیون زائر از داخل و دو میلیون زائر از خارج از کشور است. شهر مشهد در حوزه رودخانه کشف رود و در دشت مشهد بین کوه های هزار مسجد و بینالود گسترده شده است. شهر مشهد، دارای آب و هوای متغیر اما معتدل و متمایل به سرد و خشک بوده و از تابستان های گرم و خشک و زمستان های سرد و مرطوب برخوردار است. واژه مشهد به معنی شهود، حضور و شهادتگاه هست. علی بن موسی الرضا پس از قتل به دست مأمون عباسی در سال 202 هجری قمری در آرامگاه هارونی سناباد به خاک سپرده شد. از آن پس سناباد نوغان به نام مشهدالرضا خوانده شد و به مرور زمان بر پهنه آن، به ویژه در زمان شاه طهماسب صفوی افزوده گشته و مردم شهر توس به مشهد کوچ داده شدند و به مرور زمان نام مشهد بر این شهر ماندگار شد. گفتنی است که نام مشهد اولین بار توسط سلطان محمود غزنوی به این شهر داده شد. مشهد، دارای یک فرودگاه بین المللی، یک ایستگاه راه آهن و سه پایانه اتوبوسرانی بوده که ارتباط آن با شهرهای دیگر را ممکن می سازد. حمل و نقل داخلی مشهد، توسط سامانه تاکسیرانی و اتوبوس رانی و قطار شهری انجام می شود. اقتصاد مشهد متکی به صنعت، کشاورزی و گردشگری مذهبی با محوریت حرم امام رضا (ع) است. در کنار آن، وجود مراکز تجاری بزرگ و امکانات پزشکی قابل توجه، موجب رونق گردشگری تفریحی و گردشگری سلامت در این شهر شد. بیش از 93٪ مردم مشهد فارسی زبان هستند و لهجه مشهدی یکی از لهجه های مهم و تأثیرگذار فارسی به شمار می آید و به نوعی خاستگاه ادبیات اصیل شاعران ایران چون فردوسی، عطار و خیام است. این لهجه را شاخه ای از فارسی دری می دانند و بسیاری از واژگان گمشده این زبان را می توان در گفتار عامیانه مشهدی ها جست وجو کرد. این شهر، در سال 1388 رسما به عنوان پایتخت معنوی ایران انتخاب شد. بیشتر مردم شهر مشهد، مسلمان و شیعه دوازده امامی هستند. این موضوع به واسطه وجود حرم علی بن موسی الرضا در بین جاهای دیدنی مشهد نیز تشدید شده است. با این حال، اقلیت های دینی دیگری نیز در مشهد وجود داشته یا دارند. مشهد به دلیل وجود منابع معدنی مختلف و تمرکز مراکز تولیدی و صنایع خوراکی، نساجی، برق، الکترونیک، شیمیایی، دارویی، سلوی و صنایع دیگر فی و غیر فی، بویژه صنایع دستی دارای اهمیت بوده و صنایع دستی مهم آن از جمله فرش بافی (قالیچه و گلیم)، شعربافی، نمدمالی، پوستین دوزی، سنگ تراشی، قلمزنی روی سنگ، سفالگری، سبد و حصیرباف، فرآورده های چوبی، فی و نقاشی روی چرم مورد توجه زائران و مسافران است. در شهر مشهد به عنوان صنعتی ترین قسمت استان خراسان، بیشترین فعالیت های اقتصادی در بخش کشاورزی، صنایع غذایی، صنایع ساختمانی، نساجی و پوشاک است. صنایع غذایی فعالیت اساسی را در بخش صنعت مشهد تشکیل می دهد و مشهد در صنعت قند کشور مقام برجسته ای دارد و یکی از صادرات عمده مشهد به خارج از منطقه قند تولیدی در این شهر است.
حرم امام رضا در بین
جاهای دیدنی مشهد در مرکز شهر مشهد است، مدفن علی بن موسی الرضا، امام هشتم شیعیان که امامی است که نزد مسلمانان شیعه به عنوان حرم و مکانی مقدس گرامی داشته می شود. از بناهای پیوسته برجسته آن به مسجد بالاسر(مدفن امام رضا) و مسجد جامع گوهرشاد اشاره می کنیم. حرم امام رضا، مجموعه ای است با کانون آرامگاه علی بن موسی الرضا که دیگر مسجدها، آرامگاه ها، رواق ها، صحن ها، کتابخانه و موزه ها را دربر می گیرد. حرم رضوی، یکی از بزرگترین اماکن مذهبی جهان را شکل می دهد، به گونه ای که مساحت آن یک میلیون مترمربع و ظرفیت آن 700 هزار نفر است. از دوره تیموریان هم زمان با نوسازی بسیاری از بناهای کهن خراسان در توس، هرات و نیشابور به این مکان نیز توجه ویژه ای شد. مساحت کل حرم امام رضا از 12 هزار مترمربع در گذشته به مساحت کنونی رسیده است. زیباترین و فاخرترین هنرهای ایرانی در بین جاهای دیدنی مشهد مانند آینه کاری، مقرنس بندی و کاشی کاری برای تزئین قسمت های مختلف حرم امام رضا به کار گرفته شده است.
گنبد و ضریح امام رضا از طلا ساخته شده و تماشای کبوترانی که روی گنبد طلایی می نشینند و در آسمان بالای آرامگاه پرواز می کنند، برای گردشگران خارجی تماشایی به نظر می رسد و یکی از احساسی ترین چشم اندازها در بین جاهای دیدنی مشهد را به گردشگران می نمایاند. محل دقیق قبر امام رضا در حرم، در بالای سر مدفن هارون در زیر گنبدخانه بخش مرکزی و اصلی مجموعه آستان قدس واقع شده است. نخستین سنگ مدفن آرامگاه مربوط به 516 هست. این سنگ به طول 40 سانتی متر و عرض 30 سانتی متر و قطر 6 سانتی متر از جنس مرمر است. روی این سنگ علاوه بر نقش محراب کلماتی شبیه خط کوفی دیده می شود که از لحاظ قدمت و اهمیت خط کوفی آن بسیار ارزش دارد. دومین سنگ مدفن هم اکنون بر روی محل دقیق قبر امام رضا در حرم در سرداب قرار دارد و از جنس مرمر آهکی سفید رنگ است. سومین سنگ مدفن سنگی از معدن توران پشت یزد به رنگ سبز چمنی و وزن 3600 کیلوگرم است که بر طبقه همکف موجود بوده و هم زمان با نصب ضریح پنجم در سال 1379 در طبقه همکف در حرم قرار داده شد.
صندوق اول از اوایل قرن ششم ه.ق به شکل چوبی روی مرقد امام در بین جاهای دیدنی مشهد وجود داشته است. این صندوق از جنس چوب اعلا و با روکش و بست هایی از جنس نقره تزیین شده بود. این صندوق در سال 500 ه .ق توسط انوشیروان زرتشتی از اهالی استان اصفهان به مرقد امام رضا تقدیم شد. صندوق دوم پس از پوسیده شدن صندوق اول، از چوب فوفل با روکش و میخ های طلا توسط شاه عباس صفوی بر روی مرقد نصب شد. بر لبه فوقانی آن، صفحه ای از طلا به خط علیرضا عباسی نوشته شد. این صندوق قرن ها در سرداب مانده و پوسیده شده، تا اینکه در سال 1311 هجری شمسی آن را بیرون آورده و بست هایی سیاه شده را جلا دادند. طلای صندوق را زیر نظر عالمان وقت، صرف خرید املاکی برای وقف آستان شد و این صندوق اکنون در موزه نگهداری می شود. صندوق سوم در سال 1311 خورشیدی از سنگی از جنس مرمر لیمویی از معدن شاندیز به هزینه حاج حسین حجار باشی زنجانی به جای صندوق دوم قرار داده شد. در سال 1379 به کلی صندوق سوم برداشته شد و به جای آن سنگ مدفن یک متری سبز رنگی قرار داده شد.
نصب ضریح به عنوان بخشی از مساحت کل حرم امام رضا از دوره صفویه بوده و از آن زمان تاکنون پنج ضریح برای مدفن علی بن موسی الرضا ساخته و نصب شده است. نخستین ضریح در بین جاهای دیدنی مشهد از جنس چوب و طلا و نقره بوده و مربوط به اواسط قرن دهم است که در دوران صفویه و در سال 957 ه .ق ساخته و نصب شد. در کتیبه دور آن سوره هل اتی به خط ثلث نگاشته شده است. دومین ضریح پس از فرسوده شدن ضریح نخستین از جنس فولاد مرصع معروف به نگین نشان در سال 1160 ه .ق توسط شاهرخ میرزا به حرم هدیه گردید که مزین به یاقوت و زمرد بود. در کتیبه سر در ورود به ضریح به خط نستعلیق طلایی نوشته ای زیبا دیده می شود. این ضریح بیشتر از 267 سال است که بر مرقد علی بن موسی الرضا نصب است. به دلیل وقف دائم بودن این ضریح، پس از نصب ضریح سوم و چهارم این ضریح در زیر این دو قرار داشت اما در هنگام نصب ضریح پنجم آن را به سرداب منتقل کردند و هم اکنون در زیر ضریح چهارم در سرداب بر روی مدفن قرار دارد. سومین ضریح در سال 1238 ه .ق و در زمان فتحعلی شاه از جنس فولادی ساده به ارتفاع دو متر بر روی ضریح دوم نصب شد. این ضریح در بین جاهای دیدنی مشهد دارای ورقه های طلاکوب و طوق های طلای جواهر نشان است و بر روی آن سوره هل اتی و سوره یس به خط ثلث نوشته شد. این ضریح در طرف پایین پا، در مرصع تقدیمی فتحعلی شاه قاجار نصب شده بود که در سال 1338 خورشیدی به علت پوسیدگی پایه هایش به موزه آستان قدس رضوی انتقال داده شد و به جای آن ضریح چهارم روی ضریح نگین نشان نصب شد. چهارمین ضریح به نام ضریح طلا و نقره معروف به شیر و شکر در سال 1338 خورشیدی بر روی مدفن جایگزین ضریح سوم شد، به نحوی که ضریح دوم را دربرمی گیرد. در چهار گوشه ضریح، چهار خوشه انگور از جنس طلا نصب شده بود. بر صفحاتی از طلا سوره یس به خط ثلث نگاشته شده و دور ضریح را در بر گرفته بود. این ضریح به مدت 41 سال بر روی مرقد قرار داشت و درنهایت در سال 1379 به موزه آستان انتقال پیدا کرد. پنجمین ضریح به علت ساییدگی شبکه های ضریح چهارم و سست شدن ارکان آن قرار گرفت. در بین سال های 1372 تا 1379 ضریح به وزن 12 تن و از فولاد و چوب گردو ساخته شد. بر روی این ضریح سوره هل اتی و سوره یس با خط ثلث طلا و نقره نوشته شده است. کار قلمزنی و زرگری قسمت های مختلف حرم امام رضا برعهده خداداد اصفهانی و کار خطاطی آن برعهده موحد قرار داشت.
در گذشته کف حرم در میان
جاهای دیدنی مشهد، نسبت به سطح زمین اطراف حدود دو متر گودتر بوده و با توجه به بالاتر آمدن کف حرم در طول دوران های مختلف این اختلاف شدیدتر شد و باعث شد تا سردابی به شکل زیرزمین شکل گیرد. مدفن علی بن موسی الرضا حدود سه متر در زیر ضریح اصلی که در طبقه همکف حرم موجود است، در سرداب واقع شده که سقف سرداب همان کف طبقه همکف حرم است. مناره یا گلدسته از مهمترین بناهای معماری بوده که جایگاه ویژه ای در فرهنگ معماری و آداب اجتماعی ایران دارد، بنابراین پیش از آنکه مناره ها به منظور اذان گفتن در کنار مساجد ایجاد شود به عنوان برج های راهنما برای هدایت مسافران ایجاد می شده است. با احتساب دو مناره مسجد گوهرشاد جمعا، دوازده مناره در بناهای حوزه حرم وجود دارد. در مجموعه قدیمی آستان قدس دو مناره وجود دارد. یکی در جنوب صحن انقلاب و نزدیک به گنبد طلا و دیگری در مقابل و قرینه آن، در شمال صحن انقلاب و بالای ایوان عباسی است. این دو مناره در بین جاهای دیدنی مشهد هر دو با روکش طلا تزیین شده اند. در کتیبه گلدسته بالای ایوان عباسی معروف به گلدسته نادری نیز، صلوات بر امامان بر خشت های زراندود و به خط ثلث نوشته شده و برای نوروز 98 دیدنی است.
همراهان عزیز امیدوارم با معرفی و شرح قسمت های مختلف حرم امام رضا، این حریم را در برنامه نوروز 98 خود و خانواده قرار دهید و مهمان امام پاکی و مهربانی باشید.
درباره این سایت